Het maken van een garenloos boek of brochure: een kijkje achter de schermen
In de wereld van drukwerk en boekproductie denken veel mensen bij een “boek” meteen aan draad of lijm. Maar er is een andere, subtiele techniek: het garenloos boek of de garenloze brochure. Hierbij is er geen naald, geen garen en vaak zelfs geen lijm nodig. Alles hangt af van snij- en vouwtechniek, papiergewicht en de logica van het materiaal zelf.
Het proces begint bij het papierformaat. Papier is niet zomaar papier; gewicht en textuur bepalen hoe goed een vel zich vouwt en hoe stevig het blijft staan. Een te dun vel scheurt snel, een te stijf vel laat zich moeilijk vouwen. In de drukkerij noemen we dit de grammage. Voor garenloze boekjes kies je meestal papier tussen de 80 en 160 grams, afhankelijk van het aantal pagina’s en het gewenste effect.
Vervolgens komt het ontwerp van het katern. Een katern is een stapel pagina’s die samen één eenheid vormen. Bij een garenloos boek moet elk katern op een slimme manier gevouwen of gesneden worden, zodat de vellen elkaar vergrendelen. Het is een beetje puzzelen: een enkele snede, een precisievouw, en ineens blijven de pagina’s bijeen zonder dat er iets vastgeniet of gelijmd wordt. Voor de grafisch ontwerper is dit een moment waarop creativiteit en techniek samenkomen.
Het vouwen en snijden vraagt precisie. In de drukkerij gebruiken we vaak een snijmachine of vouwmachine, afhankelijk van de oplage. Voor kleine oplages kan alles met de hand: een liniaal, mesje en veel geduld. Elke vouw moet strak en exact zijn, want een kleine afwijking kan het hele katern uit balans brengen. Het is een dans tussen papier en handen, tussen ontwerp en uitvoering.
Als de vellen eenmaal op hun plek liggen, vormt zich vanzelf een boek of brochure. Geen garen, geen lijm, en toch stevig genoeg om door te bladeren. Het resultaat voelt licht en speels, maar ook verrassend solide. Een garenloos boek toont op een subtiele manier hoe drukwerk, materiaal en techniek samenkomen zonder extra hulpmiddelen.
Wat ik persoonlijk het mooiste vind, is dat elk exemplaar uniek is. Omdat het proces zo direct en handmatig is, ontstaan er kleine verschillen. Elke vouw, elke snede vertelt iets over het papier, over de handen die het hebben gemaakt, en over de keuzes die vooraf zijn gemaakt in het ontwerp.
Een garenloos boek is dus veel meer dan een simpel object. Het is een stuk vakmanschap, een demonstratie van hoe drukwerk en ontwerp elkaar ontmoeten, en hoe je met minimale middelen toch iets tastbaars en betekenisvols kunt creëren. Voor wie geïnteresseerd is in drukwerk, boekbinden of grafische vormgeving, is het een prachtig voorbeeld van de kracht van techniek én creativiteit gecombineerd.
